Si është të jesh fotograf i jetës së egër -Arian Mavriqi
* Ky artikull u bë i mundur nga mbështetja e Projekti i USAID, Zhvillimit Ekonomik, Qeverisjes dhe Rritjes së Ndërmarrjeve
Arian Mavriqi është një nga më të famshmet fotografë dhe eksplorues e
natyrën dhe faunën në Kosovë dhe në rajon. Ai është një gazetar në TV në
Kosovë, RTK, drejtor i programit “Jeta e egër me Arian Mavriqin”. Në
pas intervistës, Arian tregon përvojat dhe këshillat e tij:
- Si të bëhesh një fotograf i suksesshëm i jetës së egër?
- Çfarë i detyrohemi natyrës?
- Pse të vizitojmë Kosovën dhe Shqipërinë?
Kur e kuptuat për herë të parë që donit të ishit fotograf dhe si e ndoqët ëndrrën tuaj?
Kam punuar rreth gjashtë vjet si gazetar. Menjëherë pas luftës, në një radiostacion që financohej nga KFOR-i amerikan këtu në Kosovë.
Pastaj, unë kalova në një organizatë joqeveritare gjermane e cila kishte për qëllim përmirësimin e raporteve ndërkombëtare midis shqiptarëve, serbëve dhe ... Projekti përfundoi në Prill 2013. Gjithçka u mbyll sepse nuk kishte më probleme, organizata si ajo Unë kam punuar, e kam parë si të panevojshëm qëndrimin më shumë në Kosovë, sepse problemet u zgjidhën kështu që ato u vendosën në vendet e tjera ku ndodhën problemet, si Iraku, Afganistani, Sudani etj.
Ky ishte misioni i organizatës. Isha i papunë. Se iu ktheva pasionit tim, pasi e doja, si të shikoja natyrën, të ecja në natyrë. Të jem i sinqertë kur isha fëmijë në shkollë po kërkoja fundin e ditës së klasës që të mund të shkoja në natyrë për të kërkuar dhe gjetur gjënë më interesante të natyrës. Doja të dokumentoja gjithçka, por fatkeqësisht në fillimet nuk kisha mjetet teknike për të bërë fotografi.
Unë fillova me një celular Samsung Galaxy S4 dhe bëra disa fotografi "makro" për të treguar disa detaje të luleve, insekteve, çdo portret. E kuptova se sa më mungonte të bëja fotografi. Kam investuar në këtë drejtim. Së pari bleva një aparat fotografik. Dëshira ime më e madhe është të bëj gjuajtje me zogj shtegtarë.
Por unë mund t'i dokumentoja ato vetëm me një lente më të gjatë kameraje. E bleva dhe fillova të publikoj në rrjetet sociale foto sidomos të zogjve. Aty kuptova që njerëzit tanë këtu në Kosovë nuk kanë as ide për praninë e këtyre zogjve në tokën tonë. Siç mund ta dini në ndryshim nga Shqipëria, ne në Kosovë kemi qenë në luftë. Që nga viti 1999, me çlirimin tonë, qeveritë, drejtoritë, njerëzit kishin shqetësime të tjera.
Ata u përballën me fillimin e një jete të re, duke krijuar institucione të reja. Ndoshta ata nuk kishin kohë të mjaftueshme për t'u kujdesur për dokumentimin e faunës në Kosovë. Kur kuptova se nuk kishte informacion ose vetëm disa, fillova të pasqyroj praninë e këtij lloji zogjsh veçanërisht. Njerëzit po më mbështesnin pa kushte. Ata ishin të habitur se si këto lloje ishin të pranishme në Kosovë dhe askush nuk dinte më parë për të. Unë insistova duke shpjeguar se mbase nuk e dinit, por nuk do të thotë që ata nuk kanë qenë këtu. Ka munguar një iniciativë nga dikush për të sjellë pamje.
Ju e dini Blerinën që ata thonë se një foto do të thotë mijëra fjalë. Shtë krejtësisht ndryshe kur shihni një krijesë në foto nga kur dikush ju shpjegon për ditë me fjalë. Kështu fillova. Unë vazhdova. Unë kisha mbështetje. Pasi ishin shokë të tjerë që u bashkuan me mua. Dhe ja ku jemi sot me një organizatë të madhe të quajtur Wild Life Photographers Albanian.
Arian Mavriqi
Çfarë ju frymëzon drejt fotografisë së botës së egër? Pse vendosët në veçanti të ishit fotograf i jetës së egër?
Komunikimi me këto krijesa përmes fotografisë më ka frymëzuar, sepse ato kanë një jetë shumë interesante.
Përmes fotografisë ne tregojmë shumë, mënyrën e të ushqyerit, për kohën e folezimit, ngjyrat e tyre dhe si duken kur shikoni nga afër, si jetojnë. Strangeshtë e çuditshme cikli jetësor që ka zogj dhe kafshë, por veçanërisht zogj, sepse kryesisht ne gjuajmë zogj.
Më besoni se njerëzit kanë informacionin minimal se si është jeta e një zogu nga çelja e vezëve derisa të fluturojë. Kalon shumë sfida. Nuk është thjesht si të dalësh dhe të fluturosh. Veryshtë shumë e çuditshme se si është bërë ai proces. Imagjinoni që nëna të hyjë për qindra kohë në fole për të sjellë ushqim, insekte tek pesë zogjtë e saj.
Ju pyesni veten nga e merr atë ushqimin. Ose frymëzoheni nga ai moment që nuk mund të besoni se mund të ndodhë. Për shembull lejleku i bardhë hedh poshtë lejlekun më të dobët që del nga veza. Duke parë këtë ju jeni të tmerruar. Ju mendoni se si është e mundur? Por kjo është jeta e tyre dhe këto janë sekretet që ata mbajnë me vete. Shumë gjëra të tjera. Kështu që bëmë për herë të parë për të sjellë një xhirim video të shqiponjës Buteo duke ushqyer të vegjlit e saj. Ka qenë një ekskluzive në të gjitha trojet shqiptare.
Ciconia Nigra, Gjilan, Kosovë – Foto nga Arian Mavriqi
Cilat janë vështirësitë me të cilat përballet rregullisht një fotograf i botës së egër?
Fatkeqësisht përballemi me shumë vështirësi. Ne nuk kemi një mbështetje të madhe institucionale. Të gjitha xhirimet që bëjmë ne i kemi realizuar me mjetet tona që kemi në dispozicion si kamera fotografike, pro që janë një pasuri private e secilit prej nesh.
Nuk është e lehtë sepse në realitet xhirimet si këta kolegët tanë në National Geographic i bëjnë në një mënyrë më të lehtë, me kamera më të mirë. Ata nuk kanë nevojë të rrezikojnë jetën e tyre se si ndodh me ne. Ne u ngjitëm në një lis 25 m ose shkuam në disa kodra të rrezikshme për të shkuar dhe montuar kamerat. Pastaj gjuajti gjarpërin më helmues në Evropë që ishte Vipera Ammodytes ka rreziqet e veta.
Pra, thjesht nuk kemi kushtet e duhura, pasi nuk jemi financuar nga dikush. Nuk ka vende ku mund të flemë, sepse disa herë nuk mund të kapni fotografinë nëse nuk prisni për 2-3 ditë. Ne nuk kemi makina për të shkuar në terrene të vështira. Ne përdorim veturat tona. Shumë sfida dhe probleme të tjera me të cilat përballemi zakonisht. Shpresojmë që institucionet tona të jenë të vetëdijshme dhe të kuptojnë se një fotograf i egër ka nevojë për një mbështetje të paktën me mjete teknike, më të sofistikuar në mënyrë që të mund të jemi një hap para kohe.
Ne kurrë nuk kemi kërkuar para ose shpërblime. Thjesht kemi kërkuar mjete teknike për fotografi. Me këtë pasion që kemi, ne mund të sigurojmë pamje të papara si në dokumentarin e parë të realizuar në trojet shqiptare.
Bufat e pyllit – Foto nga Arian Mavriqi
Ishte një dokumentar mahnitës në të vërtetë, i cili na befasoi në çdo sekondë. Koha po fluturonte ndërsa e shikonte. Ishte më shumë se 40 min, por dukej si kohë për shkak të pamjeve mbresëlënëse. Cila është fotoja juaj e preferuar. A mund të ndani me ne historinë pas saj?
Ishte shkrepja e fotos së Pandion Haliaetus, shqiponjës që përmenda më parë sepse nuk është identifikuar në të dhënat qeveritare. Në momentin që shkrepja foton në liqenin e Badovci, në Prishtinë, nuk e dija për çfarë krijese bëhej fjalë. E postova në internet. Në të vërtetë Blerina ne nuk jemi ornitologë, nuk i njohim në 100% zogjtë, edhe pse jemi të informuar mirë dhe e dimë që jemi mjaft të mirë me emërtimet. Një koleg i imi, Fatos Lajçi nga Peja, komenton dhe më thotë se krijesa që kam qëlluar nuk është identifikuar kurrë në të dhënat qeveritare. Shtë një ekskluzivitet për Kosovën, pasi që në të vërtetë në Shqipëri ekziston. Shtë një kalimtar, bën fole në Kosovë dhe fatkeqësisht madje jo edhe në Shqipëri. Imagjinoni fatin të jetë aty në momentin e duhur, për të kapur një krijesë që nuk ishte e njohur më parë. Isha aq i lumtur. Unë i ndava ato fotografi me të gjithë entuziastët e natyrës në facebook. Pastaj shumë portale, tv erdhën për të bërë intervistat e mia për të folur në lidhje me këtë. Kështu që kjo është fotografia ime e preferuar deri tani. Nuk mund të them se çfarë do të ndodhë në të ardhmen.
Jeta e egër në Kamenicë, Kosovë – Foto nga Arian Mavriqi
Malet epike të Kosovës, me mend, fshehin një faunë të egër. Cila është kafsha juaj e preferuar?
Vipera ammodytes – Foto nga Arian Mavriqi
Ne kemi ndjekur profilin tuaj në mediat sociale por edhe videot fantastike në youtube. Ne e dimë që ju jeni një perfeksionist. A keni ndonjë këshillë për të gjithë të rinjtë që duan të bëhen fotografë të jetës së egër?
Dua të përmend diçka tjetër që kam harruar të tregoj, nëse më lejoni Blerina. Në xhirimet e mia me kamera kurth ka 5 ujq. Për habinë tonë njëra prej tyre është e bardhë. Edhe sot nuk mund ta kuptojmë pse ujku i bardhë është në mes të tyre. Kam komunikuar me njerëz që kanë njohuri në këtë drejtim dhe kjo ka qenë e veçantë. Në kanalin tim në youtube mund ta gjeni atë video. Ju do të habiteni nga pamja. Fatkeqësisht bëhet natën. Por ju mund ta shihni këtë video shumë të veçantë se si ujqërit kërkojnë për herë të parë të siguruar nga një shqiptar.
Ketri në Kamenicë, Kosovë – Foto nga Arian Mavriqi
Çfarë këshillash keni për të rinjtë që ndoshta aspirojnë të bëhen fotografë të jetës së egër?
Së pari ju duhet ta doni faunën dhe të kuptoni rëndësinë e biodiversitetit. Përndryshe mos shkoni thjesht me qëllimin për të bërë një foto, ideja jonë për t'u bërë një fotograf i botës së egër sepse është e zbukuruar.
Ju duhet ta doni faunën, përndryshe mund të shkaktoni shumë dëme. Për shembull, ju mund të vendosni një aparat fotografik afër një foleje dhe ta bëni nënën të largohet përgjithmonë nga atje dhe të mos kthehet më kurrë. Ose mund të shkoni në terren ku mund të shqetësoni zogjtë, kafshë të ndryshme dhe mund të bëni më shumë dëme sesa të krijoni vlerë.
Ju duhet të jeni të vetëdijshëm se nëse doni të bëni një lloj fotografie të National Geographic duhet të kaloni shumë orë në natyrë, në dimër, në mes të të ftohtit, nën shi, në dëborë. Nuk është se kafsha do të vijë në kopshtin tuaj për të thënë "këtu jam, më kapni". Jo, duhet të shkoni gjithmonë pas tyre, t'i kërkoni. Nuk është e lehtë, por mos u dorëzo kurrë.
Komunikoni me fotografë të tjerë që kanë më shumë përvojë, merrni informacione, këshilla. Ata do të ndihmojnë shumë. Fatkeqësisht nuk patëm mundësi të tilla. Nuk kishte fotografë të tillë më parë. Por tani, nëse hyni në grupin tonë Wild Life Albanian Photographers, mund të kuptoni se ka shumë fotografë që japin këshilla. Në programin e organizatës sonë, duke qenë se jemi një organizatë e përbashkët e regjistruar tashmë Shqipëri – Kosovë, e cila është me seli në qytetin e Kamenicës, kemi pasur 20 video seriale.
Janë ftuar 20 fotografë të ndryshëm, të stileve të ndryshëm, të cilët kanë ndarë versionet e tyre dhe ndihmojnë se si të bëjnë një foto. Is është një mundësi e jashtëzakonshme për të mësuar në lidhje me fotografinë. Ne jemi gjithmonë në dispozicion në 200% për të dhënë informacion në çdo kohë që ju kërkoni për një krijesë, pa asnjë hezitim. Ne nuk duam ta mbajmë këtë vetëm për veten tonë por duam ta ndajmë me këdo që dëshiron të merret me fotografi.
Liqeni i Radoniqit, Gjakovë, Kosovë – Foto nga Arian Mavriqi
Çfarë doni më shumë për punën tuaj si fotograf i kafshëve të egra?
Më pëlqen më shumë kur pas disa orësh pritje marr rezultatet. Është një kënaqësi e madhe sepse shumë herë ndodh të dëshpërohesh pa rezultate. Fatkeqësisht kam pasur një dëshpërim të tillë edhe sot, por nuk na pengon kurrë. Ishim në një terren ku donim të qëllonim një zog të quajtur Upupa Epops – Pupëza.
Isshtë një nuse që ka shumë karakteristika, duke filluar nga pamja e saj e bukur. Birdshtë zogu shtegtar më i bukur në Evropë. Një mendim shumë i veçantë për këtë zog është se ai përmendet gjithashtu në librin e shenjtë të Kuranit, gjë që na bën edhe më kurioz të dimë më shumë për këtë zog.
Ne ishim atje për të monitoruar në disa vende ku kemi dyshime se kishte këta zogj dhe më shumë për të marrë disa pamje, por nuk ishim me fat që t'i gjenim, edhe pse ende kemi dyshime. Ne kemi një filmim të realizuar dy vjet më parë në Kosovë, gjithashtu ky është një ekskluzivitet në të gjitha trevat shqiptare, por pozicioni i folesë ishte më i miri i mundshëm. Pra, ne nuk ndalemi me këtë. Ne duam ta sjellim atë me një cilësi më të lartë. Kështu që njerëzit mund të shikojnë pamjet e vërteta spektakolare të disa Epopave të Upupa ndërsa ushqejnë zogjtë e tyre.
Upupa Epops – Foto nga Arian Mavriqi
Pra kurioziteti dhe pasioni ndërtojnë edhe durimin ?!
Gjithmonë. Ju nuk mund të bëni asgjë pa durim në këtë lloj fotografie.
Cili është vendi më i preferuar në botë që do të dëshironit të vizitonit ose që keni vizituar për të qëlluar jetën e egër?
Unë kam vizituar një qytet në Evropë ku pashë se ka mundësi për fotografi të egër dhe që do të më pëlqente ta vizitoja përsëri, për shkak të disa krijesave shumë të bukura që ata kanë, veçanërisht e grabitqarëve është Londra. Shtë një vend në perëndim që e kam dashur shumë. Do të më pëlqente ta vizitoja përsëri. Ashtu si një qytet i madh evropian është shumë i ndryshëm nga i yni.
Për shembull, dhelprën mund ta gjesh kudo në qytet. Në mes të njerëzve mund të shkrepni fotografi të shkëlqyera të saj. Por gjithashtu disa nga grabitqarët janë mjaft të mirë. Do të më pëlqente të kthehesha përsëri. Unë shkova për qëllimin e një ekspozite fotografie që e paraqitëm si Fotografi Shqiptare të Wild Life. Shkova atje me gruan time. Kemi kaluar një kohë të mrekullueshme.
Sigurisht që ëndrra ime është të vizitoj dikur vendin më të preferuar në botën e kafshëve të egra, nuk mund ta shihni kudo, në territorin tonë shqiptar. Unë dua të bëj një safari dhe të shikoj kafshët e egra si luanët, gjirafat apo elefantët dhe shumë krijesa të tjera që nuk i kam parë. Shpresoj të jemi një ditë atje. Ne jemi përpjekur të gjejmë mënyrën më të mirë të mundshme që një grup fotografësh nga Kosova dhe Shqipëria të shkojnë atje. Por fatkeqësisht Blerina është shumë e shtrenjtë. Nuk është diçka që mund ta arrini lehtë.
Për momentin tarifa nuk është e përballueshme për ne. Ne do të shikojmë mundësitë nëse një organizatë do të financojë udhëtimin tonë. Ndoshta institucionet tona. Nuk e di. Do të ishte kënaqësi që edhe fotografët shqiptarë mund të sjellin fotografi nga ato vende të egra. Ekziston mundësia për të shkrepur fotografi që mund t'i realizoni një herë në jetë.
Pelikani kaçurrel – Foto nga Arian Mavriqi
Jam mjaft i sigurt se do të ndodhë së shpejti, sepse pasioni dhe puna e palodhshme mund të hapin të gjitha portat. Mund të jetë pak vonë, pasi që të gjithë kemi përvoja të tilla në aktivitetet tona, por gjithsesi besoj se do të ketë shumë njerëz ose organizata që do të ishin gati sa më shpejt që situata të kthehet normalisht, për të krijuar mundësinë që gjithashtu Fotografët shqiptarë lënë gjurmët e tyre në fotografinë e botës së egër. Po në lidhje me territorin shqiptar? Cili është vendi juaj i preferuar për të shkrepur fotografi?
Kam vizituar shumë vende, por të jem i sinqertë ajo që prek më shumë zemrën time është Divjaka Karavasta në Shqipëri. Aty kam miq të mrekullueshëm, njerëz të cilët i vlerësoj shumë me gjithë zemër. Alketa dhe Altin janë një çift që jetojnë në Divjaka dhe na ndihmojnë gjithmonë. Një respekt i madh meriton drejtorin e parkut Ardian i cili na ndihmon shumë.
Ka shumë njerëz të tjerë që na ndihmojnë për emërtimet, për të gjetur këto destinacione, për t'i kapur ato. Unë them falënderoj me gjithë shpirtin dhe zemrën time profesorin e nderuar Taulant Bino, Erald, Mirian dhe shumë të tjerë që mezi presin që të jemi atje. Kështu që ne mund të shkojmë së bashku dhe të vizitojmë ato vende.
Ndërkohë në Kosovë e dua me gjithë zemër vendin ku kam lindur dhe jam rritur, qytetin e Kamenicës ku jetoj. Ka një faunë shumë të mirë. Duhet të jetë më mirë, por me vetëdijësimin e popullatës gjërat shkojnë më mirë. Shpresoj që një ditë, natyrisht që nuk mund ta bëjmë Kamenicën si Divjake, është një dhuratë e Zotit për Nënën Shqipëri siç themi në Kosovë. Gjithashtu laguna e Nartës është një mrekulli, lugina e Patokut, liqeni i Shkodrës etj. Ne nuk jemi aspak keq Blerina, por na duhet ndihmë, një bashkëpunim mes nesh shqiptarëve në përgjithësi.
Pulëbardha në Divjakë, Shqipëri – Foto nga Arian Mavriqi
Ju i njihni territoret e Shqipërisë, Kosovës, Shqiptarëve nga një cep tjetër, që jo shumë njerëz kanë fatin apo kuriozitetin të zbulojnë në këtë mënyrë. Çfarë do t'i rekomandonit një udhëtari ndërkombëtar që dëshiron të vizitojë vendet tona?
Së pari do t'u kërkoja vendeve tona të jenë më të kujdesshëm në qasjen që ata bëjnë ndaj turistëve. Ata duhet të sigurojnë kushte më të mira kështu që kur të vijnë këtu ata do të dinë se ku të shkojnë. Së pari çdo turist i huaj duhet të them se keni përpara një komb që ka zemrën më të madhe në Tokë dhe shumë të sjellshëm.
Njerëz që kurrë nuk do të përfitojnë nga ju, ose duke abuzuar me turp. Nuk do të ndodhë kurrë. Kam përvojë me turistë nga Rusia. Isha në plazhin e Dhërmiut. Një nga plazhet që dua më shumë në këtë glob, e pranoj. Për hir të së vërtetës, para se të niseshin për në Shqipëri, ata morën mesazhe që të ishin të vetëdijshëm sepse po shkonin në një vend ku nuk do të mirëpriten dhe do të abuzojnë me çmimet përmes mashtrimeve të ndryshme. Por turisti më tha "Unë gjeta një vend më të mirë se shtëpia ime dhe familja ime" dhe në të vërtetë ai ishte i mahnitur edhe nga mikpritja që unë ofrova.
Ai vizitoi Shqipërinë me gruan dhe dy djemtë e tij dhe më tha se do të shkoja ndonjëherë në ndonjë vend tjetër. Siç mund ta dini çmimet janë shumë të mira. Njësoj si në Kosovë, si në Shqipëri. Nuk ka asnjë ndryshim. Me këtë sjellje ne tërheqim turistë nga jashtë. Ata mund të vijnë këtu dhe të gjejnë një komb që virtyti i tij më i lartë është mikpritja dhe respektimi i mysafirëve, në këtë rast ndaj turistëve.
Ka mundësi të mira për të vizituar thesaret tona natyrore, të cilat do të vlejnë triliona si shembulli i lagunës së Karavastasë, liqenet tona, pyjet, malet tona. Ne kemi bujtina speciale të gatshme për të mirëpritur turistët. Ne kemi shumë lumenj që ju përmendët më parë për të eksploruar përmes kajakut ose diçka tjetër ose thjesht për të parë ndonjë gjë, për të parë një mrekulli të krijuar nga Zoti. Ne kemi mundësi të mëdha për shikimin e shpendëve në këto liqene, ligatina, laguna. Ne kemi ushqimin më fantastik në botë. Ne i kemi të gjitha. Kështu që ata mund të ndjehen të sigurt dhe të vijnë sepse janë në shtëpinë e tyre dhe do të gjejnë mikpritje dhe njerëz të përzemërt.
Foto nga Arian Mavriqi
Trueshtë e vërtetë Ariani. Unë dua të sjell një frazë të lashtë shqipe "Shtëpia e shqiptarëve është e Zotit dhe e Vizitorit".
Do të doja t'ju falënderoja që më dhatë mundësinë të dëgjoj një nga intervistat më të bukura. Unë ju dërgoj përshëndetje të përzemërta dhe mezi presim të shikojmë dokumentarin, por edhe fotot që ndani çdo ditë në facebook. Shpresoj t'ju takoj së shpejti përsëri në eksplorimin e radhës mbi natyrën, jo virtualisht.
Faleminderit. Alwaysshtë gjithmonë një kënaqësi e madhe.
Arian Mavriqi me familjen e tij
